واژه شناسی معماری گذشته ایران

آجر تراش داده شده ای که با آجر دیگر در آب ساییده شده باشد 
آبساب 
نقل قول:

آجری که قبل از پخت به صورت دلخواه شکل داده اند

آجر پیش بر

نقل قول:

ملات

آژند

نقل قول:

بخش رو به غرب

آفتاب کور

نقل قول:

تزوینات الحاقی

– نماسازی سنگی-آجری کاشیکاری و گچکاری

آمود

نقل قول:

انتهای پای گنبد

آوگون

نقل قول:

در گنبدهای دو پوسته پوشش زیرین را گویند

آهیانه

نقل قول:

سقف

آسمانه

نقل قول:

در معماری به اندازه شش گره

-40 سانی متر

ارش

نقل قول:

بخشی از پائین دیوار است که معمولا برای استحکام بیشتر آمودی از سنگ و کاشی دارد

ازاره

نقل قول:

در معماری پوشش منحنی

(سغ ) را گویند

ازج

- ازغ 
نقل قول:

نقش گردان یا انحنا دار

اسلیمی

نقل قول:

دیوار جداکننده

- دیواری که میان دو پایه باربر می سازند

اسپر

نقل قول:

طبقه

- سقف

اشکوب

نقل قول:

بلندی

– ارتفاع

افراز

نقل قول:

کنتراست

انبسان

نقل قول:

انودی از خمیر آهک و خاکستر چوپبدست می آید برای آبندی بدنه آبگیرها و دیوارهابه کار می رود

اندود دیمه

نقل قول:

واداشتن

– در معماری به معنی استخوان بندی بناست

اوزیر

-افریز 
نقل قول:

مطالحی که از محل برداشته شده است

ایدری

نقل قول:

ترکهایی که جهت قرار گرفتن باد در تاق ایجاد می گردد

– به باد گیر هم گفته می شود

باد پیچ

- باد پروا- باد هنج 
نقل قول:

نوعی قوس بیضی شکل که در ساخت گنبد استفاده می شود ونیست فاصله کانونی به دهانه آن

3 به 4 است

بستو

نقل قول:

از محل

– حاصل خود محلبوم آورد 
نقل قول:

به معنای تاب است در معماری نوعی چفد

(قوس) بیضی شکل

بیز

نقل قول:

حیاط دور بسته ای که حوض یا جوی آب در میان داشته باشد

– گودال باغچه

پاد یاو

نقل قول:

در معماری ایران چفد و تاق و گنبد را از جاییکه شروع می شده قطه نمی کردند بلکه تکه ایی را بصورت عمود بالا برده سپس منحنی را شروع می کردند

پا راستی

نقل قول:

جایی که تاق شروع می شود

پاکار

نقل قول:

تیر حمال یا چیزی که فرسپ روی آن می افتد

پالار

نقل قول:

تاق بندی

–تاقچه بندی

پتکانه

نقل قول:

-

یعنی چیزی که از پایین به بالا می آید تونگان یا پیش کرده ( در خوزستان تونجه گویند

پتکین

نقل قول:

پشت بند

– دیوار یا نیم تاقی که در پشت دیوار برای نگهداری آن بسازند

پدپیل

نقل قول:

تضاد تنوع کاری که برای برهم زدن قرینه و یکنواختی انجام دهند

.=پا جفت

پد جفت

نقل قول:

در ختان بی بار

– شورانه- تبریزی- سپیدار

پده

نقل قول:

قاب

– آرایه هایی به صورت قاب بندی مربع و مستطیل در نمای ساختمان

پرورز

نقل قول:

قاب بندی

پرورز بندی

نقل قول:

آجر خشت یا سنگی که بطور عمودی در محلهای خالی دیوار می چسبانند

پکفته

نقل قول:

عایق

پنام- پت کوفته

نقل قول:

بیرون زدگی پی از دیوار

پنجه پی

نقل قول:

چفد معروف ایرانی

– پنج یعنی در گاه . او هفتن یعنی پوشاندن

پنج او هفت

نقل قول:

اندازه مقیاس

- اندازه های معین و مسخصی که در طرح تکرار می شود

پیمون

نقل قول:

ستونک باریکو کوچکی که سر سوک دو دیوار قرار می گیرد

پیلک

نقل قول:

موزائیک های رنگی جهت تزئین

پیس پیسه

نقل قول:

ریسمان کشی

تر کشی

نقل قول:

نوعی از ساختمان تاق و گنبد بصورت شعاعی و ترک ترک

ترک بندی

نقل قول:

تالار بزرگ

- سرسرا

تنابه

نقل قول:

مقرنسهای سر ستون مانند سر سنونهای عالی قاپو و چهل ستون

تونگان

نقل قول:

دندههای اصلی پوشش تاق

- لنگه – قالب

تویزه

نقل قول:

رخنه ای در زیرکنگره بارو

– سوراخی که در شکاف آن تیر می اندازند

تیر کش

نقل قول:

برای جلوگیری از واردشدن بار بصورت مستقیم بر در گاهها تاقی دیگر روی آن می زنند تا بارها را به جرزها منتقل نماید

جهازه

– پالانه 
نقل قول:

چغا به معنی تپه

-کوه بلندی-چغازنبیل به معنی کوه بافته شده

چغازنبیل

نقل قول:

قوس

چفت

نقل قول:

نوعی مقرنس کاری که آویخته از سقف است

چفت آویز

نقل قول:

در ایوانها فاصله بین تیزه قوس تا رخبام

چکاد

نقل قول:

نوعی قوس که از تقاطع دو بیضی بدست می آید

چمانه

نقل قول:

چوب سختی است که از هندوستان می آورند

چندن

نقل قول:

جرزی که در چهار گوشه آن پیلک داشته باشد

چهار ستون

نقل قول:

نوعی پوشش که از تقاطع دو تاق آهنگ بوجود می آید

چهار بخش

نقل قول:

خان

=کاروانسرا- خوره =محل

خان خوره

نقل قول:

پایین افتادن

خفت افتادن

نقل قول:

پوشش رویین گنبد

خود

نقل قول:

سقف آویخته ای که برای دهانهای بزرگ از تاق می آویزند

خوانچه

نقل قول:

قطعات مختلف بین کاربندی که بین دوتویزه را می پوشانند

خوانچه پوش

نقل قول:

شیارهای روی ستون

خیاره

نقل قول:

هواکشهای روی پشت بام

خیشخان

نقل قول:

کوشک و ساختمانی که در میان باغهای بیرون شهرو در روستاها وتفرجگاهها می سازند

دسکره

نقل قول:

عنصری که بعد از کلاف بندی پای تاقها بر روی پنجره ها جرزها و بالای تاقچه ها با گچ و با شکلی ساده که برجسته تر از دیوار است می سازند

دوال

نقل قول:

پیش آمدگی لبه بام

– لبه بام و جایی که نماسازی تمام می شوند

رخبام